<Unicode>
အင်ဂျင် ပစ်စတင်တွေ ဘာ့ကြောင့် မဝိုင်းတာလဲ?
***********************************************
အကြမ်းဖျဥ်းအနေနဲ့တော့ ပစ်စတင်(piston) တွေဟာ အဝိုင်းပုံဖြစ်နေပြီး ဆလင်ဒါ (cylinder) အဝိုင်းပေါက်အထဲကို ဝင်သွားတာ လူတိုင်းသိပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အတိအကျ တိုင်းတာကြည့်ရင်တော့ ပစ်စတင်တွေဟာ စက်ဝိုင်းပုံအတိအကျမဟုတ်ပါဘူး။ ဘာကြောင့်လဲ ဆိုတာလေးရေးချင်ပါတယ်။
ပစ်စတင် ဆိုတာကတော့ အင်ဂျင်ဆလင်ဒါထဲမှာ အထက်အောက်ရွေ့လျားနေတဲ့ ပစ္စည်း ဖြစ်ပြီး piston ring များပါသောကြောင့် ဆလင်ဒါထဲမှာ (gas-tight) လေလုံသော စနစ်ဖြင့်လှုပ်ရှားနေပါတယ်။ လေလုံသွားတဲ့ ပစ်စတင် အပေါ်ပိုင်းမှာ လေနဲ့ဆီ မီးလောင်ကျွမ်းပြီး ဖိအားမြင့်လာကာ ပစ်စတင်ကို ဖိချမယ်။ ပစ်စတင်မှာ pin ထိုးပြီး တပ်ဆင်ထားတဲ့ Connecting rod မှတစ်ဆင့် Crankshaft ကို လှည့်ပေးပါတယ်။ Dတော့ ပစ်စတင်တွေဟာ အထက်အောက်ရွေ့လျားသော်လည်း သူနဲ့ဆက်စပ်နေတဲ့ crankshaft ဟာ လည်ပတ်နေပါတယ်။ ဒါဟာ ပစ်စတင် ဒီဇိုင်းကို ရှုတ်ထွေးသွားစေတဲ့ အခြေခံအကြောင်းပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ပစ်စတင်တွေကို ရှေးယခင်က Cast iron ဖြင့်ပြုလုပ်ခဲ့သော်လည်း နောက်ပိုင်းမှာ အလေးချိန်ပိုပေါ့စေရန် အလူမီနီယန် အလွိုင်းများနဲ့ပြုလုပ်လာပါတယ်။ Material ပိုင်းမှာလည်း Casting မှ Forging စနစ်ကိုပြောင်းသုံးလာပါတယ်။ အားလုံးသိတဲ့အတိုင်း ကားအင်ဂျင်ဆိုတာဟာ အထဲမှာ လောင်ကျွမ်း ပေါက်ကွဲနေတာဖြစ်ပြီး အပူချိန်နဲ့ ဖိအားဟာ မြင့်မားပါတယ်။ အဲ့အတွက် အင်ဂျင်အတွင်းဝင်ရမယ့် ပစ်စတင် ဒီဇိုင်းအပေါ်မှာ စဥ်းစားစရာတွေ များလာပါတယ်။ ပစ်စတင် ဒီဇိုင်းနဲ့ပတ်သတ်ပြီး Profile နဲ့ Ovality ဆိုပြီး အကြောင်းအရာ ၂ မျိုးရှိပါတယ်။ အဲ့ ၂ မျိုးဟာ ပစ်စတင်နဲ့ ဆလင်ဒါ နံရံကြားမှာ နေရာလွတ် Clearance တွက်ချက်ရန် အခြေခံပဲဖြစ်ပါတယ်။
Profile အနေနဲ့ ပစ်စတင် တစ်လုံးကို အလျားလိုက်ထားပြီး ကြမ်းပြင်ညီပေါ်မှာ လှိမ့်ကြည့်ပါက လိမ်ဖယ်လိမ်ဖယ်နဲ့ တည့်တည့်မသွားနိုင်တာကို တွေ့ရပါမယ်။ အကြောင်းကတော့ ပစ်စတင်ဟာ ring တွေရဲ့ အပေါ်ဘက်မှာ ကျဥ်းပြီး ပစ်စတင်အောက်ခြေ skirt နားမှာ ကျယ်နေလို့ပါ။ အကြမ်းဖျဥ်း အမျိုးသမီးဝတ် စကတ်ပုံစံ ဖြစ်နေပါတယ်။ အသေးစိတ်ဆိုရင်တော့ စကတ်အောက်ခြေဟာ ခေါင်းလောင်းအောက်ခြေလို အခုံးပုံစံဖြစ်ပါတယ်။ မညီအောင်လုပ်ထားရတာကတော့ ပစ်စတင် တစ်လုံးဟာ အင်ဂျင်ထဲမှာ မတူညီတဲ့ အပူချိန်တွေကိုရရှိတဲ့အတွက် ပစ်စတင် သတ်ထုသားဟာ မတူညီတဲ့ ပြန့်ကားမှု (expansion) ဖြစ်လာသော
ကြောင့်ပါ။ အပူချိန်ပိုများလာလေ ပစ်စတင် ပိုပြီးပြန့်ကားလာလေဖြစ်ပါတယ်။ တစ်ကယ်လို့ ပစ်စတင်ဘေးပတ်လည်သာ ညီညာနေတဲ့ ဆလင်ဒါပုံဖြစ်နေပါက အပူချိန်များလာရင် ပြန့်ကားပြီး ဆလင်ဒါထဲမှာ ပစ်စတင် ညပ်သွားမှာဖြစ်ပြီး၊ ပြန်အေးသွားရင်လည်း ပစ်စတင် ပြန်ကျုံ့လာပြီး ဆလင်ဒါထဲမှာ ချောင်သွားကာ ဆူညံသံများထွက်လာပါမယ်။ ဆလက်ဒါအတွင်း အထက်အောက်ရွေ့လျားနေတဲ့ ပစ်စတင်ဟာ အင်ဂျင်ရဲ့ operation condition အမျိုးမျိုးမှာ ဆလင်ဒါနံရံနဲ့ အလိုက်သင့်ဖြစ်နေရန် piston profile ဟာအလွန်အရေးကြီးပါတယ်။
Ovality မှာတော့ ပစ်စတင် အထက်အောက်အရွေ့မှာ crankshaft ကတော့ လည်နေတာဖြစ်လို့ အဲ့ ၂ခု ကြားထဲက Connecting rod ဟာ အထက်အောက်ရော ဘေးတိုက်ပါ သွားရပါတယ်။ ပစ်စတင် အပေါ်မှ အောက်ကို အကျမှာ connecting rod ရဲ့ ဘေးတိုက်တွန်းအားကြောင့် ပစ်စတင်ဟာ အောက်ကိုဆင်းနေရင်းနဲ့ ဘေးကိုအတွန်းခံရပါတယ်။ အဲ့နေရာကို ပစ်စတင်ပေါ်မှာ မျဥ်းဖြောင့်ဆွဲကြည့်လိုက်တာကို Thrust axis လို့ခေါ်ပါတယ်။ (ပုံမှာကြည့်ပေးပါ) Thrust axi မှာ ပစ်စတင်ဟာ ဆလင်ဒါနံရံနဲ့ အများကြီးပူးကပ်သွားလို့မရအောင် အဲ့ axis ကို မူတည်ပြီး ပစ်စတင်ကို ဘဲဥပုံ ပြုလုပ်ထားခြင်းပါ။ တကယ်တော့ ပစ်စတင်ဟာ တစ်ခုလုံးတော့ ဘဲဥပုံမဟုတ်ပါဘူး။ ပစ်စတင်ရင်းများ (Piston Rings) အောက်မှ စကတ်(skirt)အထိကို ဘဲဥပုံ ပြုလုပ်ထားပြီး၊ ပစ်စတင်ရင်းများ အပေါ်ပိုင်းကတော့ စက်ဝိုင်းပုံပဲဖြစ်ပါတယ်။ ပစ်စတက်ရင်းအပေါ်ပိုင်းဟာ အောက်ပိုင်းထက် ပိုကျဥ်းတဲ့အတွက် စက်ဝိုင်းပုံသာပြုလုပ်ထားခြင်းဖြစ်ပါတယ်။
အဲ့ဘဲဥပုံ ဘယ်လောက်ကွေးလိုက်လဲဆိုတာကို Ovality နဲ့ပြပါတယ်။ (ပုံ) Ovality နည်းရင် ပစ်စတင်ဟာ ဆလင်ဒါနံရံနဲ့ ထိတွေ့မှုများပြီး၊ Ovality များလွန်းရင်လည်း ပစ်စတင်ထောင့်နဲ့ ဆလင်ဒါနံရံ အရမ်းကြီး ဖိမိပြီး အတက်အဆင်းပိုခက်ပါမယ်။ Ovality ဟာ ပစ်စတင်တစ်လုံးကို တိုင်းတာတဲ့နေရာမှာလည်း အရေးအကြီးဆုံးဖြစ်ပါတယ်။ တိုင်းတာရာမှာလည်း Micrometer ကိုသာအသုံးပြုသင့်ပြီး ပစ်စတင် diameter ကိုတိုင်းရန် ပစ်စတင် စကတ်ကို wrist pin အပေါက်နဲ့ ထောင့်မှန် (ပုံ) ထားပြီးတိုင်းတာရပါတယ်။ နောက်ပိုင်း ပစ်စတင်များမှာ အပေါ်လွှာ coating များပါလာသဖြင့် တိုင်းတာရာတွင် သတိထားရမည်ဖြစ်ပါကြောင်းဖြင့်။ ။LinHtet(EEM)
လေးစားစွာဖြင့်🙏🙏
Credit Original Uploader
#piston #engine
#Mechanical_Engineer
<Zawgyi>
အင္ဂ်င္ ပစ္စတင္ေတြ ဘာ့ေၾကာင့္ မဝိုင္းတာလဲ?
***********************************************
အၾကမ္းဖ်ဥ္းအေနနဲ႔ေတာ့ ပစ္စတင္(piston) ေတြဟာ အဝိုင္းပုံျဖစ္ေနၿပီး ဆလင္ဒါ (cylinder) အဝိုင္းေပါက္အထဲကို ဝင္သြားတာ လူတိုင္းသိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အတိအက် တိုင္းတာၾကည့္ရင္ေတာ့ ပစ္စတင္ေတြဟာ စက္ဝိုင္းပုံအတိအက်မဟုတ္ပါဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲ ဆိုတာေလးေရးခ်င္ပါတယ္။
ပစ္စတင္ ဆိုတာကေတာ့ အင္ဂ်င္ဆလင္ဒါထဲမွာ အထက္ေအာက္ေရြ႕လ်ားေနတဲ့ ပစၥည္း ျဖစ္ၿပီး piston ring မ်ားပါေသာေၾကာင့္ ဆလင္ဒါထဲမွာ (gas-tight) ေလလုံေသာ စနစ္ျဖင့္လႈပ္ရွားေနပါတယ္။ ေလလုံသြားတဲ့ ပစ္စတင္ အေပၚပိုင္းမွာ ေလနဲ႔ဆီ မီးေလာင္ကြၽမ္းၿပီး ဖိအားျမင့္လာကာ ပစ္စတင္ကို ဖိခ်မယ္။ ပစ္စတင္မွာ pin ထိုးၿပီး တပ္ဆင္ထားတဲ့ Connecting rod မွတစ္ဆင့္ Crankshaft ကို လွည့္ေပးပါတယ္။ Dေတာ့ ပစ္စတင္ေတြဟာ အထက္ေအာက္ေရြ႕လ်ားေသာ္လည္း သူနဲ႔ဆက္စပ္ေနတဲ့ crankshaft ဟာ လည္ပတ္ေနပါတယ္။ ဒါဟာ ပစ္စတင္ ဒီဇိုင္းကို ရႈတ္ေထြးသြားေစတဲ့ အေျခခံအေၾကာင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ပစ္စတင္ေတြကို ေရွးယခင္က Cast iron ျဖင့္ျပဳလုပ္ခဲ့ေသာ္လည္း ေနာက္ပိုင္းမွာ အေလးခ်ိန္ပိုေပါ႔ေစရန္ အလူမီနီယန္ အလြိဳင္းမ်ားနဲ႔ျပဳလုပ္လာပါတယ္။ Material ပိုင္းမွာလည္း Casting မွ Forging စနစ္ကိုေျပာင္းသုံးလာပါတယ္။ အားလုံးသိတဲ့အတိုင္း ကားအင္ဂ်င္ဆိုတာဟာ အထဲမွာ ေလာင္ကြၽမ္း ေပါက္ကြဲေနတာျဖစ္ၿပီး အပူခ်ိန္နဲ႔ ဖိအားဟာ ျမင့္မားပါတယ္။ အဲ့အတြက္ အင္ဂ်င္အတြင္းဝင္ရမယ့္ ပစ္စတင္ ဒီဇိုင္းအေပၚမွာ စဥ္းစားစရာေတြ မ်ားလာပါတယ္။ ပစ္စတင္ ဒီဇိုင္းနဲ႔ပတ္သတ္ၿပီး Profile နဲ႔ Ovality ဆိုၿပီး အေၾကာင္းအရာ ၂ မ်ိဳးရွိပါတယ္။ အဲ့ ၂ မ်ိဳးဟာ ပစ္စတင္နဲ႔ ဆလင္ဒါ နံရံၾကားမွာ ေနရာလြတ္ Clearance တြက္ခ်က္ရန္ အေျခခံပဲျဖစ္ပါတယ္။
Profile အေနနဲ႔ ပစ္စတင္ တစ္လုံးကို အလ်ားလိုက္ထားၿပီး ၾကမ္းျပင္ညီေပၚမွာ လွိမ့္ၾကည့္ပါက လိမ္ဖယ္လိမ္ဖယ္နဲ႔ တည့္တည့္မသြားႏိုင္တာကို ေတြ႕ရပါမယ္။ အေၾကာင္းကေတာ့ ပစ္စတင္ဟာ ring ေတြရဲ႕ အေပၚဘက္မွာ က်ဥ္းၿပီး ပစ္စတင္ေအာက္ေျခ skirt နားမွာ က်ယ္ေနလို႔ပါ။ အၾကမ္းဖ်ဥ္း အမ်ိဳးသမီးဝတ္ စကတ္ပုံစံ ျဖစ္ေနပါတယ္။ အေသးစိတ္ဆိုရင္ေတာ့ စကတ္ေအာက္ေျခဟာ ေခါင္းေလာင္းေအာက္ေျခလို အခုံးပုံစံျဖစ္ပါတယ္။ မညီေအာင္လုပ္ထားရတာကေတာ့ ပစ္စတင္ တစ္လုံးဟာ အင္ဂ်င္ထဲမွာ မတူညီတဲ့ အပူခ်ိန္ေတြကိုရရွိတဲ့အတြက္ ပစ္စတင္ သတ္ထုသားဟာ မတူညီတဲ့ ျပန္႔ကားမႈ (expansion) ျဖစ္လာေသာ
ေၾကာင့္ပါ။ အပူခ်ိန္ပိုမ်ားလာေလ ပစ္စတင္ ပိုၿပီးျပန္႔ကားလာေလျဖစ္ပါတယ္။ တစ္ကယ္လို႔ ပစ္စတင္ေဘးပတ္လည္သာ ညီညာေနတဲ့ ဆလင္ဒါပုံျဖစ္ေနပါက အပူခ်ိန္မ်ားလာရင္ ျပန္႔ကားၿပီး ဆလင္ဒါထဲမွာ ပစ္စတင္ ညပ္သြားမွာျဖစ္ၿပီး၊ ျပန္ေအးသြားရင္လည္း ပစ္စတင္ ျပန္က်ဳံ႕လာၿပီး ဆလင္ဒါထဲမွာ ေခ်ာင္သြားကာ ဆူညံသံမ်ားထြက္လာပါမယ္။ ဆလက္ဒါအတြင္း အထက္ေအာက္ေရြ႕လ်ားေနတဲ့ ပစ္စတင္ဟာ အင္ဂ်င္ရဲ႕ operation condition အမ်ိဳးမ်ိဳးမွာ ဆလင္ဒါနံရံနဲ႔ အလိုက္သင့္ျဖစ္ေနရန္ piston profile ဟာအလြန္အေရးႀကီးပါတယ္။
Ovality မွာေတာ့ ပစ္စတင္ အထက္ေအာက္အေရြ႕မွာ crankshaft ကေတာ့ လည္ေနတာျဖစ္လို႔ အဲ့ ၂ခု ၾကားထဲက Connecting rod ဟာ အထက္ေအာက္ေရာ ေဘးတိုက္ပါ သြားရပါတယ္။ ပစ္စတင္ အေပၚမွ ေအာက္ကို အက်မွာ connecting rod ရဲ႕ ေဘးတိုက္တြန္းအားေၾကာင့္ ပစ္စတင္ဟာ ေအာက္ကိုဆင္းေနရင္းနဲ႔ ေဘးကိုအတြန္းခံရပါတယ္။ အဲ့ေနရာကို ပစ္စတင္ေပၚမွာ မ်ဥ္းေျဖာင့္ဆြဲၾကည့္လိုက္တာကို Thrust axis လို႔ေခၚပါတယ္။ (ပုံမွာၾကည့္ေပးပါ) Thrust axi မွာ ပစ္စတင္ဟာ ဆလင္ဒါနံရံနဲ႔ အမ်ားႀကီးပူးကပ္သြားလို႔မရေအာင္ အဲ့ axis ကို မူတည္ၿပီး ပစ္စတင္ကို ဘဲဥပုံ ျပဳလုပ္ထားျခင္းပါ။ တကယ္ေတာ့ ပစ္စတင္ဟာ တစ္ခုလုံးေတာ့ ဘဲဥပုံမဟုတ္ပါဘူး။ ပစ္စတင္ရင္းမ်ား (Piston Rings) ေအာက္မွ စကတ္(skirt)အထိကို ဘဲဥပုံ ျပဳလုပ္ထားၿပီး၊ ပစ္စတင္ရင္းမ်ား အေပၚပိုင္းကေတာ့ စက္ဝိုင္းပုံပဲျဖစ္ပါတယ္။ ပစ္စတက္ရင္းအေပၚပိုင္းဟာ ေအာက္ပိုင္းထက္ ပိုက်ဥ္းတဲ့အတြက္ စက္ဝိုင္းပုံသာျပဳလုပ္ထားျခင္းျဖစ္ပါတယ္။
အဲ့ဘဲဥပုံ ဘယ္ေလာက္ေကြးလိုက္လဲဆိုတာကို Ovality နဲ႔ျပပါတယ္။ (ပုံ) Ovality နည္းရင္ ပစ္စတင္ဟာ ဆလင္ဒါနံရံနဲ႔ ထိေတြ႕မႈမ်ားၿပီး၊ Ovality မ်ားလြန္းရင္လည္း ပစ္စတင္ေထာင့္နဲ႔ ဆလင္ဒါနံရံ အရမ္းႀကီး ဖိမိၿပီး အတက္အဆင္းပိုခက္ပါမယ္။ Ovality ဟာ ပစ္စတင္တစ္လုံးကို တိုင္းတာတဲ့ေနရာမွာလည္း အေရးအႀကီးဆုံးျဖစ္ပါတယ္။ တိုင္းတာရာမွာလည္း Micrometer ကိုသာအသုံးျပဳသင့္ၿပီး ပစ္စတင္ diameter ကိုတိုင္းရန္ ပစ္စတင္ စကတ္ကို wrist pin အေပါက္နဲ႔ ေထာင့္မွန္ (ပုံ) ထားၿပီးတိုင္းတာရပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္း ပစ္စတင္မ်ားမွာ အေပၚလႊာ coating မ်ားပါလာသျဖင့္ တိုင္းတာရာတြင္ သတိထားရမည္ျဖစ္ပါေၾကာင္းျဖင့္။ ။LinHtet(EEM)
ေလးစားစြာျဖင့္🙏🙏
Credit Original Uploader
#piston #engine
#Mechanical_Engineer